Sơn mài châu Á là một trong những vật liệu được sử dụng lâu đời nhất trong lịch sử nhân loại với khả năng bền vững, thẩm mỹ cao cùng công dụng bảo vệ tuyệt vời. Mặc dù không phổ biến ở phương Tây, nhiều bảo tàng vẫn lưu giữ những tác phẩm bằng chất liệu quý hiếm này. Các nhà khoa học và nhà bảo tồn đang nỗ lực tìm hiểu về quá trình lão hóa để có biện pháp bảo quản phù hợp.

1. Sử dụng những công nghê, kỹ thuật hiện đại để phân tích bề mặt sơn mài châu á

Nghiên cứu mới đây của các chuyên gia Pháp đã áp dụng phương pháp đa tầng từ vi mô đến vĩ mô để khám phá bí ẩn về quá trình lão hóa của sơn mài. Họ kết hợp các kỹ thuật không xâm lấn như đo độ nhám bề mặt, quan sát dưới kính hiển vi điện tử quét (SEM) với kỹ thuật phổ hồng ngoại micro sử dụng nguồn đồng bộ (SR-μFTIR) chỉ cần lấy mẫu siêu nhỏ.

Kết quả cho thấy khi phơi nhiễm với ánh sáng, cấu trúc hạt lõi-vỏ đặc trưng của sơn mài bị tổn hại. Các hạt polysaccharide tạo nên lớp vỏ bảo vệ bắt đầu nổi lên bề mặt, gây mất đi tính thẩm mỹ, làm giảm độ bóng. Quan trọng hơn, trên phương diện hóa học đã xảy ra quá trình oxy hóa chuỗi bên của catechol – thành phần chính, dẫn đến mất dần các nhóm hydroxyl và cuối cùng là sự phân hủy của toàn bộ mạng lưới polymer hóa.

2. Đánh giá chính xác bề mặt Sơn Mài Châu Á ở mức độ phân tử cho tới vĩ mô

Các phân tử mới hình thành như andehyt, xeton, axit carboxylic… đều là dấu hiệu của quá trình lão hóa. Phương pháp phân tích đột phá này cho phép đánh giá chính xác mức độ hư hỏng của sơn mài từ cấp độ phân tử đến quy mô vĩ mô, thậm chí trên cả mẫu khảo cổ cổ hơn 2000 năm tuổi.

Đây là bước đệm quan trọng để hiểu rõ cơ chế lão hóa của sơn mài, từ đó xác định điều kiện bảo quản tối ưu cho những tác phẩm nghệ thuật quý giá này. Với hiểu biết sâu rộng về vật liệu, chúng ta có thể giữ gìn lâu dài di sản văn hóa độc đáo của châu Á nói chung và Sơn mài truyền thống Việt Nam nói riêng

3. Mẹo bảo quản các vật dụng sơn mài châu á hiệu quả nhất

Để bảo quản vật dụng sơn mài hiệu quả nhất, bạn nên thực hiện các bước sau:

1. Vệ sinh sạch sẽ:
– Sau khi sử dụng, hãy lau chùi sạch sẽ vật dụng sơn mài, loại bỏ hoàn toàn dư lượng sơn mài còn sót lại.
– Sử dụng dung môi thích hợp như nước, xăng hoặc dung môi đặc biệt để làm sạch.

2. Bảo dưỡng:
– Bôi trơn các chi tiết di động bằng dầu bôi trơn, mỡ bôi trơn phù hợp để chống gỉ sét và giữ cho chúng hoạt động trơn tru.
– Kiểm tra và thay thế các chi tiết bị hỏng hoặc bị mòn.

3. Bảo quản:
– Đặt vật dụng sơn mài ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao.
– Nếu có thể, hãy bọc vật dụng bằng vải hoặc giấy để tránh bụi bẩn.
– Với các vật dụng bằng kim loại, bạn có thể phủ một lớp dầu chống gỉ để bảo vệ bề mặt.

4. Kiểm tra định kỳ:
– Kiểm tra định kỳ tình trạng của vật dụng sơn mài, phát hiện và khắc phục kịp thời các vấn đề.

Bằng cách tuân thủ các bước trên, bạn sẽ giúp kéo dài tuổi thọ và duy trì hiệu suất hoạt động tốt nhất cho vật dụng sơn mài của mình.

Với các kiến thức chuyên sâu về sơn mài mà đội ngũ CONCOPENS chia sẻ, hy vọng sẽ giúp ích được quý bạn đọc và khách hàng trong việc bảo quản và sử dụng các sản phẩm bút máy sơn mài nói riêng và các vật dụng sơn mài nói chung.

Cùng tham khảo các tác phẩm bút máy sơn mài châu á truyền thống của Việt Nam thực hiện bởi nghệ nhân CONCOPENS tại ĐÂY

Link tài liệu gốc tham khảo thêm tại ĐÂY