Nghệ thuật sơn mài Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn cuối của thời kỳ Pháp thuộc (1887-1954), tạo nên một hướng đi mới và độc đáo cho nghệ thuật hình ảnh mà vẫn còn ảnh hưởng đến nghệ thuật của đất nước cho đến ngày nay. Trước đó, văn hóa Việt Nam thiếu vắng một truyền thống hội họa phát triển từ đó lấy cảm hứng, việc sử dụng sơn mài trong hội họa đã hình thành một phương tiện mới và độc đáo có thể áp dụng cho các chủ đề nghệ thuật mới mẻ.

 1. Quá trình hình thành và phát triển nghệ thuật dưới thời pháp thuộc của Sơn Mài Việt Nam

Năm 1925, nghệ thuật bắt đầu phát triển nhanh chóng nhờ sự thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương (L’École Superieure de Beaux Arts d’Indochine, ngày nay là trường Đại Học Mỹ Thuật Việt Nam) tại Hà Nội bởi hai họa sĩ Pháp Victor Tardieu và Joseph Inguimberty. Họ cùng với các nghệ sĩ như Nguyễn Vạn Thọ (Nam Sơn), người đã được gửi đến Paris để đào tạo trong một năm, đã bắt đầu một sứ mệnh giáo dục các nghệ nhân để họ tiến lên trở thành nghệ sĩ thực thụ và ký tên vào các tác phẩm của mình như những nghệ sĩ sáng tạo độc lập.

Sự đào tạo của học sinh trường École trong các phong cách nghệ thuật châu Âu cuối cùng đã kết hợp với các nguồn gốc nghệ thuật dân gian châu Á và bản địa, tạo ra một ngôn ngữ nghệ thuật mới. Điều này thể hiện sự từ chối phong cách Pháp và định nghĩa một ngôn ngữ nghệ thuật đặc trưng của Việt Nam.

Bộ sưu tập nghệ thuật Việt Nam hiện tại tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cho thấy lập trường coi thường của người Pháp đối với nghệ thuật truyền thống Việt Nam. Mặc dù giàu có về văn hóa vật chất lịch sử, nhiều phần của lịch sử nghệ thuật Việt Nam dường như kết nối phong cách với các phát triển và thực hành nghệ thuật ở các khu vực khác của châu Á và xa hơn.

Hội họa sơn mài, một phần quan trọng của bộ sưu tập này, ban đầu thể hiện các dấu ấn của thẩm mỹ hội họa hiện đại phương Tây nhưng sau đó lại thách thức một cách hiểu đơn giản về sự đối lập giữa bản địa và ngoại lai. Việc này mời gọi một sự hiểu biết tinh tế hơn về các phản ứng của Việt Nam đối với những ý tưởng được du nhập từ phương tây.

2. Sự thích nghi, kết hợp và thay đổi trong phong cách sáng tác của nghệ sĩ dưới thời kỳ pháp thuộc

Trước thế kỷ 20, nghệ thuật hội họa Việt Nam rất hiếm, và các họa sĩ sơn mài thế kỷ 20 đã tìm cảm hứng từ nghệ thuật dân gian bản địa trước thời thuộc địa: tranh khắc gỗ, múa rối nước gỗ và trang trí kiến trúc cộng đồng bằng gỗ. Những đặc điểm nghệ thuật này vừa được chấp nhận vừa bị từ chối bởi các nghệ sĩ và chính quyền chính trị suốt thế kỷ, nhưng vẫn còn rõ ràng trong nghệ thuật ngày nay.

Như vậy, học sinh của trường L’École, được đào tạo bởi các giáo viên Pháp theo các phong cách nghệ thuật châu Âu, đã bắt đầu khám phá các vật liệu, kỹ thuật và đặc trưng thẩm mỹ Đông Á, và lấy cảm hứng từ các truyền thống thủ công bằng gỗ trước thời thuộc địa của Việt Nam. Họ đã tạo ra một ngôn ngữ nghệ thuật lai tạp để theo đuổi một giọng nói nghệ thuật và ngôn ngữ đặc trưng.

Trong môi trường giáo dục tự do nhưng bị kìm nén về chính trị, hội họa sơn mài đã cung cấp một từ vựng lai tạp để theo đuổi một ngôn ngữ và giọng nói nghệ thuật đặc trưng. Những tác phẩm sơn mài này đã giúp chúng ta hiểu về khuôn khổ chính trị và biến động xã hội mà các nghệ sĩ Việt Nam đã trải qua trong những năm trước khi bùng nổ chiến tranh và ngay sau đó.

Sự pha trộn giữa các yếu tố phương Tây và không phương Tây trong hội họa sơn mài Việt Nam từ giai đoạn 1935-1945 đã góp phần tạo nên một ngôn ngữ nghệ thuật mới, phản ánh sự tương tác và phản ứng của các nghệ sĩ Việt Nam đối với những ảnh hưởng ngoại lai trong bối cảnh lịch sử và chính trị phức tạp.

Tại CONCOPENS, mọi giá trị truyền thống và những đổi mới qua từng thời kỳ được các nghệ nhân tìm hiểu kỹ càng, chắt lọc và áp dụng trên chính những cây bút máy sơn mài truyền thống Việt Nam trong tay bạn, món quà quý cho những dịp đặc biệt và những người quan trọng.

Cùng tham khảo các tác phẩm bút máy sơn mài truyền thống Việt Nam đặc sắc thực hiện bởi nghệ nhân CONCOPENS tại ĐÂY

Link tài liệu gốc tham khảo thêm tại ĐÂY